Της Ελλάδος παιδιά

28/10/2017 - 09:15

Σημαντικά πρόσωπα του ελληνικού αθλητισμού ήταν αγωνιστές στα γήπεδα και στον πόλεμο και με την ευκαιρία της επετείου του «ΟΧΙ» το «SL» επιχειρεί να τα τοποθετήσει χρονικά κατά τη σπουδαία περίοδο της ιστορίας της πατρίδας μας.

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην αθλητική εφημερίδα "ΡΕΒΑΝΣ των Σπορ", στις 29 Οκτωβρίου 2013. Αναδημοσιεύεται σήμερα από την εφημερίδα "Εμπρός" και το "SL". 

Επιμέλεια | Γιώργος Παπαντώνης

Οι αθλητές που γεννήθηκαν από το 1923 ως το 1944 γνώρισαν την αθλητική τους δράση, ανάλογα και με την ηλικία τους, σε ένα εύρος χρόνου που εκτείνεται από τα πρώτα μετακατοχικά χρόνια, τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 και καταλήγει ως τα χρόνια που οδήγησαν στην πρώτη της δικτατορίας. Είναι εκείνοι δηλαδή, που βίωσαν τον πόλεμο και την κατοχή ή έστω μόνο την κατοχή, οι νεότεροι στα βρεφικά, νηπιακά ή παιδικά τους χρόνια και οι μεγαλύτεροι στην πρώτη τους εφηβική ή νεανική ηλικία.

Αναφορικά με τους γεννηθέντες αθλητές ίσως και λίγο πριν το 1900, μέχρι το 1922, έζησαν την αθλητική τους καριέρα τις δεκαετίες του 1920 και του 1930. Ορισμένοι δεν τις ολοκλήρωσαν, κάποιοι τις σταμάτησαν νωρίς, πιθανά και να μην την άρχισαν ποτέ, γιατί ο πόλεμος είχε ξεκινήσει. Είναι αυτοί δηλαδή που πολέμησαν το 1940-41, στα πρώτα στάδια της ενηλικίωσής τους ή και κάπως μεγαλύτεροι, στα βουνά της Αλβανίας.

 

Εθνική Ελλάδος γεια σου

Ήταν ανήλικοι, όταν ο πόλεμος χτύπησε την πόρτα της Ελλάδας. Ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος επεκτεινόταν με γοργούς ρυθμούς και η επόμενη στάση για τους Ιταλούς και τους Γερμανούς ήταν η χώρα μας. Στα παιδικά τους χρόνια είχαν την πρώτη τους επαφή με την άθληση και τον αθλητισμό, αλλά ίσως και με μια πιο συστηματική ενασχόληση, στα πλαίσια της οργάνωσης και των υποδομών των σπορ της προπολεμικής εποχής. Έζησαν τα χρόνια της κατοχής και μετά την απελευθέρωση διέπρεψαν στα γήπεδα, τα στάδια και τα γυμναστήρια, έγιναν αθλητές περιωπής και ανέδειξαν το πηγαίο ταλέντο τους, το οποίο επέδειξαν στο φίλαθλο ταλαιπωρημένο ελληνικό λαό.

Στο ποδόσφαιρο έλαμψαν τα αστέρια του Μίμη Παπαϊωάννου με τα 233 γκολ στην Α’ Εθνική, του «στρατηγού» και δεκάκις πρωταθλητή με τον Παναθηναϊκό Μίμη Δομάζου, αλλά και του σπουδαίου Αριστείδη Καμάρα, δικηγόρου και παίκτη του «τριφυλλιού». Ο Στάθης Χάϊτας τους Πανιωνίου στη μεσαία γραμμή, ο πιο ολοκληρωμένος ποδοσφαιριστής Τάκης Λουκανίδης και ο επαναλαμβανόμενα πρώτος σκόρερ Κώστας Νεστορίδης. Ακόμη, ο Κώστας Λινοξυλάκης αμυντικός του Παναθηναϊκού και οι «ερυθρόλευκοι» Ρωσσίδης, Σιδέρης.

Οι μπασκετμπολίστες που έβαλαν τις βάσεις μετά τον πόλεμο, ο «πατριάρχης» του αθλήματος Φαίδων Ματθαίου, ο προπονητής της ΑΕΚ το 1968 Νίκος Μήλας και ο Αλέκος Σπανουδάκης του Ολυμπιακού. Ο Τάκης Ταλιαδώρος, που ήταν διεθνής από το 1947 και διαιτητής, ο Κώστας Μουρούζης που έπαιξε στην Ιταλία ενώ υπήρξε και προπονητής, καθώς και οι «μεγάλοι» του Πανελληνίου το 1950 Αριστείδης Ρουμπάνης και Μίμης Στεφανίδης. Κοντά σε αυτούς και ο κορυφαίος σκόρερ Γιώργος Αμερικάνος, οι συνοδοιπόροι του στο «δικέφαλο» Τρόντζος και Τσάβας, καθώς και ο σπουδαίος Γιώργος Κολοκυθάς των «πρασίνων».

Στον κλασικό  αθλητισμό, ο χάλκινος Ολυμπιονίκης της Μελβούρνης το 1956 στο άλμα επί κοντώ Γιώργος Ρουμπάνης, ο σημαιοφόρος στο Τόκιο το 1964 και μετ’ έπειτα πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ Γιώργος Μαρσέλος και ο Χρήστος Παπανικολάου με το παγκόσμιο ρεκόρ και το ασημένιο μετάλλιο στους πανευρωπαϊκούς, στο Στάδιο «Καραϊσκάκη». Επίσης, οι συμμετέχοντες σε Ολυμπιάδες, ο σφαιροβόλος Τσακανίκας και ο άλτης του μήκους Μαγκλάρας.

 

Στη Λέσβο

Στο ποδόσφαιρο της Λέσβου, ο εκ των κορυφαίων Ανδρέας Δαλαμπέκης που έπαιξε και στον Ατρόμητο Αθηνών, ο Γογγολίδης που αγωνίστηκε και με την πορτοκαλί μπάλα του μπάσκετ, οι Κουτρομπίλας, Φάπας, Τσολάτης, Γιακαλής του Άρη Μυτιλήνης, μαζί και οι Λεμοδέτης, Τριανταφύλλου του Παλλεσβιακού. Στο στίβο, μια κορυφαία αθλήτρια με Πανελλήνιο ρεκόρ το 1961 στα 800μ, η Κατσικαδέλλη του Παλλεβιακού, αλλά και οι Κουντσούρος, Μωραΐτης, δρομείς των μεγάλων αποστάσεων.

Στην κολύμβηση οι Ράπτης, Κασκαμπάς, Καψιμάλης, Κλειδαράς με ασημένιο μετάλλιο στο Πανελλήνιο πρωτάθλημα παίδων στα 4x50μ το 1947, ο Ασλάνης με παρουσία στην κολυμβητική ομοσπονδία και οι πολίστες Ηρακλής και Φιλήμων Γιαννακόπουλος

 

Τα παιδιά της κατοχής γνώρισαν την καταξίωση

Στο άγγελμα της έναρξης του ελληνοϊταλικού πολέμου, καταλάβαιναν ότι ήταν πολύ κοντά η ώρα να κληθούν να πολεμήσουν. Οι γεννημένοι τις πρώτες δεκαετίας του περασμένου αιώνα, στα πρώτα ή και πιο προχωρημένα χρόνια της ενήλικης ζωής τους, πολέμησαν στα βουνά της Πίνδου, χωρίς να γνωρίζουμε βέβαια στρατιωτικά αρχεία και δεδομένα, μαζί με πάμπολλους άλλους λιγότερο γνωστούς ή και άγνωστους συναθλητές τους να έχουν επίσης λάβει μέρος στα γεγονότα, υπερασπιζόμενοι την πατρίδα μας. Με την όποια αύρα αθλητικής παιδείας, λίγα χρόνια μετά την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, ασχολήθηκαν με τον αθλητισμό. Υπήρξαν οι πρωτεργάτες των ομαδικών σπορ, που σιγά – σιγά γίνονταν γνωστά, εκείνοι που στελέχωσαν τις εθνικές ομάδες, που συμμετείχαν στους μεγάλους αγώνες της εποχής των ατομικών σπορ.

Τα ξακουστά αδέλφια Ανδριανόπουλοι, που αγωνίστηκαν στον Ολυμπιακό, οι επίσης μεγάλοι ποδοσφαιριστές Μεσσάρης και Μηγιάκης του Παναθηναϊκού, ο Βικελίδης του Άρη με τον Μαρόπουλο της ΑΕΚ, όπως και ο αιωνόβιος Γραμματικόπουλος του Ολυμπιακού.

Οι πρωτομάστορες που έπαιξαν μπάσκετ, Μαυροσκούφης και Αμπατζόγλου και τα επίσης μέλη της Εθνικής, Πανταζόπουλος και Αγγέλου. Επίσης, ο αθλητής του Στίβου στα 400μ με εμπόδια Χρήστος Μάντικας, που κατέχει και το αιγαιοπελαγίτικο ρεκόρ, ενώ αγωνίστηκε και στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936. Ακόμη, ο δισκοβόλος Νίκος Σύλλας και ο μαραθωνοδρόμος Στέλιος Κυριακίδης, νικητής του ιστορικού μαραθωνίου της Βοστώνης το 1946. Δεν ξεχνάμε βέβαια την Δόμνα Λανίτου Καβουνίδου, πρώτη Ελληνίδα αθλήτρια που πήρε μέρος στην Ολυμπιάδα του 1936, την τελευταία πριν τον πόλεμο.

Στη Λέσβο

Εντός νησιού, ο ποδοσφαιριστής και αθλητής του στίβου Αναγνωστόπουλος, ο πιο παλιός αθλητής του Παλλεσβιακού που πέθανε πρόσφατα, όπως και οι Βουσβούνης και Βεντούρας επίσης παίκτες του «Παλλέ», ο πολύ μεγάλος Δημήτρης Νακέλλης, κολυμβητής που πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936, παίκτης του πόλο επίσης και προπονητής εκτός νησιού, ο κάπως νεότερός του Μανώλης Μαλλίδης αθλητής της κολύμβησης, του στίβου και του ποδοσφαίρου, μαζί με τον Κιοσκλή. Ακόμη, ο πολυτάλαντος Στρατής Κονάκας στο υγρό στοιχείο (κολύμβηση, πόλο) και στο ποδόσφαιρο.

 

Λίγο πριν ηχήσουν οι σειρήνες

Κι όμως την παραμονή της 28ης Οκτωβρίου παιζόταν ποδόσφαιρο. Ήταν Κυριακή μάλιστα κι έτσι εξηγείται. Για το πρωτάθλημα των πόλεων, που διεξαγόταν τότε, ο Πειραιάς κέρδιζε την Πάτρα με 3-0 και η Αθήνα επικρατούσε του Βόλου με σκορ 6-0. Η έναρξη του πρωταθλήματος της περιόδου 1940-41 έγινε στις 6 Οκτωβρίου του 1940, με την εθνική μας διοργάνωση να μη φτάνει στο τέλος της, αφού τρεις εβδομάδες αργότερα κηρύχθηκε ο πόλεμος. Ως τότε προπορευόταν στην Ένωση της Αθήνας η ΑΕΚ και ο Απόλλων, στον Πειραιά ο Ολυμπιακός και στη Θεσσαλονίκη ο Άρης με τον ΠΑΟΚ.

Το τελευταίο παιχνίδι της Εθνικής μας ομάδας στο ποδόσφαιρο, δόθηκε στις 25 Μαρτίου του 1938, όταν οι Ούγγροι -μετ’ έπειτα φιναλίστ του Μουντιάλ- επικράτησαν για τα προκριματικά της διοργάνωσης με σκορ 11-1, με την Ελλάδα να αγωνίζεται, ξανά πια, μετά την κατοχή. Τον ποδοσφαιρικό τίτλο του 1939-40 είχε κατακτήσει η ΑΕΚ.

Στο μπάσκετ, η εθνική ομάδα γνώριζε την ήττα από την Αίγυπτο με 35-60 σε φιλικό αγώνα στο Κάιρο, στις 20 Απριλίου του 1940, ενώ το τελευταίο προπολεμικό πρωτάθλημα είχε κατακτήσει ο Πανελλήνιος (1939-40).

 

Οι αθλητές αντιστέκονται στην κατοχή

Μέσα στην κατοχή δημιουργήθηκε η Ένωση Ελλήνων Αθλητών, τα μέλη της οποίας είχαν σκοπό να βοηθήσουν φυλακισμένους συναδέλφους τους. Η ΕΕΑ διοργάνωσε φιλικούς αγώνες και σε έναν από αυτούς, με πρωταγωνιστή τον Πανιώνιο, τα έσοδα πήγαν για την επισκευή του αντιτορπιλικού «Έλλη». Αξίζει να αναφερθεί, ότι κατά τη διάρκεια του πολέμου επιστρατεύθηκαν 150 μέλη του Πανιωνίου.

Την άνοιξη του 1942 είχε προγραμματιστεί αγώνας μεταξύ Παναθηναϊκού και ΑΕΚ στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, όπου συγκεντρώθηκαν 15.500 φίλαθλοι. Σκοπός των παικτών των δύο ομάδων ήταν να διανείμουν μέρος από τα έσοδα στους τραυματίες του νοσοκομείου «Σωτηρία», ανάμεσα στους οποίους βρίσκονταν και πολλοί συνάδελφοί τους αθλητές. Οι Γερμανοί όμως, που είχαν επιτάξει το γήπεδο, αρνήθηκαν. Οι ποδοσφαιριστές αν και μπήκαν στον αγωνιστικό χώρο, δεν ξεκίνησαν το ματς. Οι δύο αρχηγοί, Κρητικός και Μαρόπουλος, ανέβηκαν στις εξέδρες, εξηγώντας στους φιλάθλους τις απαιτήσεις των Γερμανών, προκαλώντας την οργή του πλήθους. Προκλήθηκαν επεισόδια εντός του γηπέδου, που εξελίχθηκαν σε γενικευμένα γεγονότα και αντιφασιστικό συλλαλητήριο ως την Ομόνοια, το οποίο τερματίστηκε μόνο μετά την εμφάνιση των γερμανικών δυνάμεων.

Μερικοί αθλητές έφτιαξαν τις δικές τους αντιστασιακές ομάδες. Μια από αυτές ήταν του Γιώργου Ιβανώφ, από τον οποίο προήλθε η ονομασία του Κλειστού Γυμναστηρίου «Ιβανώφειο» στη Θεσσαλονίκη. Στην ίδια ομάδα συμμετείχε επίσης ο Μιχάλης Παπάζογλου του Παναθηναϊκού, ο οποίος συνελήφθη από τους Γερμανούς και δραπέτευσε λίγο αργότερα, με τη βοήθεια των Καλαφάτη και Γιαννάτου, συνιδρυτών του ΠΑΟ. Η συγκεκριμένη ομάδα συνεργαζόταν με τους Άγγλους, διοργανώνοντας σαμποτάζ. Σε ένα από αυτά, είχαν καταστρέψει 30 γερμανικά αεροπλάνα, ενώ είχαν επίσης βυθίσει με νάρκες 3 πλοία.

Ο Διευθυντής της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, Αντώνης Βρεττός, στις 8 Οκτωβρίου του 1944 ύψωσε τη σημαία της ελευθερίας στο γήπεδο λίγο πριν την αναχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα. Είναι η περίοδος που οι βασανισμοί πατριωτών έχουν ενταθεί στις φυλακές Αβέρωφ, ακριβώς απέναντι από το γήπεδο. Η κίνηση του Βρεττού και μια ανακοίνωση ότι την επόμενη Κυριακή θα διεξαχθεί φιλικός αγώνας μεταξύ του Παναθηναϊκού και της Αγγλικής Αεροπορίας, στο τέλος της οποίας υπήρχε η φράση «Ζήτω η ελευθερία», ήταν ένα μήνυμα και προς τους φυλακισμένους και προς τον αθηναϊκό λαό, που το αντιμετώπισαν με έκπληξη.

 

Μια τριανδρία προσωπικοτήτων από τη Λέσβο

Είναι τρεις μεγάλες φυσιογνωμίες που άφησαν εμφανή τα ίχνη τους όχι μόνο στα αθλητικά πράγματα της Λέσβου, αλλά και την τοπική κοινωνία. Η δράση και οι ιδιότητες τους είναι πολύπλευρες και πολυποίκιλες, έχοντας βιώσει τις μεγάλες και κρίσιμες περιόδους της ιστορίας μας τον περασμένο αιώνα.

Ο Κλεάνθης Παλαιολόγος υπήρξε μια πανάξια μορφή της Λέσβου με πληθωρικό βίο σε πολλά επίπεδα. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1902, μεγάλωσε στη Μυτιλήνη και το 1922-23 διετέλεσε λοχίας του ελληνικού στρατού στον πόλεμο της Μικράς Ασίας. Ήταν γιος ιερέα, σπούδασε στη Θεολογική Σχολή Αθηνών, αποφοιτώντας το 1926. Υπήρξε καθηγητής γυμναστικής στο Πρακτικό Λύκειο Μυτιλήνης ως το 1929. Σπούδασε επίσης στη Βασιλική Ακαδημία της Βουδαπέστης και στην Ανωτάτη Σχολή Αθλητισμού στο Βερολίνο, μέχρι να επιστρέψει στην Ακαδημία Σωματικής Αγωγής ως καθηγητής. Ήταν ιδρυτικό μέλος του Παλλεσβιακού, όπως και ο σημαντικός Πάνος Βελώνης. Έπαιξε ποδόσφαιρο προπολεμικά, κέρδισε Πανελλήνια μετάλλια στο στίβο, έγινε προπονητής και διοργανωτής αθλητικών αγώνων. Στις διακρίσεις του συγκαταλέγονται το παράσημο του Φοίνικα που έλαβε, μαζί με τα ανώτατα παράσημα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Ξεχώρισε ακόμα και ως προς τη συγγραφή 20 λογοτεχνικών βιβλίων.

Ο Γιώργος Αφεντάκης άφησε το στίγμα του δίχως άλλο, στο νησί. Γεννήθηκε το Μάιο του 1907 και μεγάλωσε στον Πειραιά. Ακολούθησαν οι σπουδές του στη Γυμναστική Ακαδημία ως το 1929 και διακρίθηκε μάλιστα ως δεκανέας το 1940-41 στον ελληνοϊταλικό και γερμανικό πόλεμο. Για πάρα πολλά χρόνια από το 1943 έως το 1972 ήταν καθηγητής στο 2ο Γυμνάσιο αρρένων της Μυτιλήνης, συνέβαλε αποφασιστικά στη διάδοση γενικότερα των σπορ τη Λέσβο και έφτιαξε με τα χέρια του το ανοικτό γήπεδο μπάσκετ στο γυμνάσιο. Έφυγε από τη ζωή το 1980.

Ο Νίκος Ξύδας έζησε στη Λέσβο και αναδείχθηκε με την ιδιότητά του ως παράγοντας στα πλαίσια του τοπικού αλλά και ευρύτερα του ελληνικού αθλητισμού. Πιο συγκεκριμένα διετέλεσε πρόεδρος του ΝΟΜ, πρόεδρος της Ελληνικής Κωπηλατικής Ομοσπονδίας, φτάνοντας μέχρι την τιμητική θέση του Αντιπροέδρου της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής. Προς τιμήν του στο πρόσφατο παρελθόν πραγματοποιήθηκαν τοπικοί αγώνες κωπηλασίας, παρουσία μεταξύ άλλων των εν ενεργεία κωπηλατών κάθε ηλικίας της Λέσβου.

 

Πηγές

«Ιστορία του λεσβιακού αθλητισμού», Σωκράτης Μάκρας, 1982

«Αθήνα 1896 – Ατλάντα 1996», ειδική έκδοση του Εθνοσπόρ, 1996

«Η ιστορία της εθνικής ομάδας μπάσκετ, 1936-2007», ειδική έκδοση του Εθνοσπόρ, 2007

«Οι 50 κορυφαίοι», Στράτος Σεφτελής, ειδική έκδοση του Εθνοσπόρ

«Εθνική Ελλάδος», Εκδόσεις Ledra, 1994

Σημείωση: Ο Δημήτρης Κουκουνιάς συνεισέφερε στη συλλογή χρήσιμων στοιχείων των αθλητών και μορφών της Λέσβου.

 

 

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

Powered by CJ web | Made with love by CJ web, Creative web Journey