Το σκάκι πάει σινεμά!

Οι καιροί αλλάζουν, τα ενδιαφέροντα αλλάζουν, η καθημερινότητα αλλάζει. Το σκάκι ήταν ένα σπορ που θεωρήθηκε για πολλές δεκαετίες ως «ευγενές», κάποιες φορές «ελιτίστικο» και συχνά «αδιάφορο» ή «βαρετό». Μοιάζει λογικό αφού δεν είναι από εκείνα τα αθλήματα με εναλλαγή συναισθημάτων και καταιγιστική δράση που μπορεί να «κρατήσει» τον θεατή, ο οποίος δεν συμμετέχει. Αντίθετα, στηρίζεται στην στρατηγική και στη σωστή τακτική, που απαιτεί χρόνο και μελέτη των κινήσεων από τις δύο πλευρές.

Το σκάκι έχει πάρει όμως ένα νέο δρόμο εδώ και μερικά χρόνια. Βρίσκεται σε ανοδική πορεία και αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο όταν παίζεται από γυναίκες. Το περίφημο «Queens Gambit», η σούπερ επιτυχία που αναδείχθηκε μέσα από τη συνδρομητική πλατφόρμα του Netflix, έφερε το γυναικείο σκάκι στο προσκήνιο με ένα μοναδικό τρόπο. Την ίδια στιγμή, η πρώην πρωταθλήτρια των ΗΠΑ και επαγγελματίας των παιχνιδιών με τράπουλα, Τζένιφερ Σαχάντε, έχει πάρει στις πλάτες της το άθλημα όχι μόνο με τη δράση της σε επίπεδο αγώνων και οργάνωσης γεγονότων, αλλά και με τα βιβλία που έχει συγγράψει σχετικά με το σπορ.

Μετά όμως από τα βιβλία και τη μικρή οθόνη, ήρθε η ώρα για μία άλλη μορφή τέχνης που θα πάρει στις πλάτες του το σκάκι. Η μεγάλη οθόνη εδώ και καιρό λοξοκοιτάζει προς τους μεγάλους αθλητές του παρελθόντος, καθώς και σε γεγονότα που έγραψαν ιστορία για το σκάκι, δείγμα του ότι ο κινηματογράφος είναι έτοιμος να σηκώσει ψηλά τη σημαία για την υπεράσπιση και την ανάδειξη του αθλήματος. Το πιο πρόσφατο «προϊόν» του έρχεται από τη Γεωργία και έχει τίτλο «Glory to the Queen», ένα ντοκιμαντέρ που έκανε ήδη την εμφάνισή του στο φεστιβάλ κινηματογράφου του Λος Άντζελες και απέσπασε εξαιρετικές κριτικές.

Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τέσσερις θρυλικές παίκτριες του σκάκι από τη Γεωργία έφεραν την επανάσταση στο άθλημα παγκοσμίως και μετατράπηκαν σε αθλητικά σύμβολα της πάλαι ποτέ Σοβιετικής Ένωσης, δίνοντας παράλληλα μαθήματα ζωής για τις ικανότητες των γυναικών. Το «Glory to the Queen» αποκαλύπτει τις πραγματικές βιογραφίες της Νόνα Γκαπριντασβίλι, Νάνα Αλεξάντρια, Μάγια Τσιμπουρντάνιντζε και Νάνα Ιοσελιάνι, ενώ ρίχνει άπλετο φως σε μία σπάνια καταγραφή της ζωής τους σήμερα.

Το ντοκιμαντέρ δεν καταγράφει απλώς τα δεδομένα, αλλά προσπαθεί να βάλει τον θεατή στην καρδιά των γεγονότων. Η ατμόσφαιρα είναι φτιαγμένη έτσι ώστε να μας μεταφέρει σε εκείνη την εποχή, σε έναν 20ο αιώνα πολύ διαφορετικό από αυτόν που ξέρουμε σήμερα. Παράλληλα, δίνει ένα στίγμα αυτού που στην βιομηχανία του κινηματογράφου ονομάζεται «Η νέα Ανατολή». Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης έλαβε χώρα στην Καλιφόρνια από τις 28 Απριλίου έως τις 5 Μαΐου και το «Glory to the Queen» άφησε τη σφραγίδα του.

Οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ, Τάτια Σκιρτλάντζε και Άνα Καρζαράντζε, απέσπασαν κολακευτικά σχόλια και η θηλυκή ματιά τους σε ένα εντελώς γυναικείο περιβάλλον βοήθησε ώστε να γίνει η διαφορά. Η αυστρο-γεωργιανή συμπαραγωγή δεν κόβει τίποτα από το πνεύμα των συνθηκών στη Σοβιετική Ένωση του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα και καταγράφει σχεδόν πιστά πώς τέσσερις άγνωστες στο πλατύ κοινό γυναίκες κατάφεραν να κυριαρχήσουν για χρόνια στο διεθνές αθλητικό στερέωμα.

Μεταξύ του 1962 και του 1988, το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Σκάκι Γυναικών είδε τις Γκαπριντασβίλι και Τσιμπουρντάνιντζε να κατακτούν δέκα τίτλους, ενώ οι Αλεξάντρια και Ιοσελιάνι κατέκτησαν τη δεύτερη θέση το 1975 και το 1988 αντίστοιχα. Οι τεράστιες αυτές επιτυχίες μπήκαν στο στόχαστρο των Σκιρτλάντζε και Καρζαράντζε, που θέλησαν να και μία φεμινιστική παρουσίαση των γεγονότων, μαζί με την ιστορική καταγραφή. Οι δύο δημιουργοί υποστήριξαν ότι πρόκειται για ένα ντοκιμαντέρ που τονίζει όχι τόσο την τεχνική του αθλήματος, αλλά τη μεταφορά πίσω από αυτήν: τις καθημερινές μάχες σε έναν ανηφορικό δρόμο αυτοεκπλήρωσης και την αντίθεση σε ένα ανδροκρατούμενο σύστημα. Παράλληλα, εξήγησαν ότι δούλεψαν αρχικά στις σχέσεις εμπιστοσύνης που έπρεπε να κτιστούν με μερικές από τις τέσσερις πρώην παγκόσμιες πρωταθλήτριες πριν μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τις προσωπικές ιστορίες τους για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ.

Οι πρωταγωνίστριες, πάντως, χαρακτήρισαν «μοναδική» τη στιγμή που βρέθηκαν όλες μαζί σε ένα τρένο για τις ανάγκες των γυρισμάτων και εκεί για πρώτη φορά η ιστορία ένωσε τρεις δεκαετίες πρωταθλητισμού στο σκάκι.